★ دین خادیمی din xadimi ★  

مرحوم مراغالي ماللا حسين دخيل ، اون‌اوچونجو عصرده استعداد، ايبتيكار و پيغمبرين(ص) اهل‌بيتينه اولان عشق و علاقه‌سيني شعر قاليبينده بيان ائدن شاعير.

بو شاعير بوتون استعداد و ايبتيكارلاريني عاشيقانه صورتده اهل بیت عصمت و طهارت (ع) خانيدانينه تقديم ائله‌دي و اونون دؤورانيندان نئچه يوز ايل كئچسه‌ده هله تانينماميش قاليب و ادبي تاريخي كيتابلاردا اوندان بير آد چكيلمير.

مراغالي دخيلين ياشاييشي و احوالي ايبهام پرده‌سينده قاليب و بو امر اونون بوتون مسأله‌لرينه تأثير قويور. بير حالدا كي اونون زولال شعري زامان چاييندا آخيردي و سؤزلري حضرت ابا عبدالله الحسین(ع) مجليسلري و عزالارين بزگي‌ايدي.

مراغالي ماللا حسين دخيل آذربايجانين مرثيه و اهل بیت (ع) مداحليق شاعيري كي تأثيري آذربايجانين رثايي شعرينده اونودلامازدير و اونون اوسلوبي آيريلاريندان چوخ فرقلي اولوب و بو اوسلوبون تكميل‌لشمه‌سينده موهوم آدديم ساييلير.

دخيلين شعرلري رثايي شعر قاليبيندا، عاطيفي و مذهبي احساسلارلا دولو و ايفراط و تفريطدن اوزاق منطيقلي بير تعادول‌ايله، گؤزل و ثابيت شعرلردير كي مربوط اولان ريوايتلري بيان ائله‌ييب.

او اؤز شعرلرينده حماسه مرزلرينه ياخينلاشيب كربلا قهرمانلاري و حاديثه‌لرين توصيف ائدنده‌ده تعادولي ساخلير.

مراغالي دخيلين تانينماميش قالماسي‌نين سببي شايد تاي-توشلاري‌نين ايچينده اونون دوشونجه و افكاري‌نين محجور قالماسيدير كي اونون ويلادت، وفات و حتّي دفن يئرين تانينماميش ساخلاييب.

او اؤز شعرلرينده حماسه مرزلرينه ياخينلاشيب كربلا قهرمانلاري و حاديثه‌لرين توصيف ائدنده‌ده تعادولي ساخلير. بو شاعيرين بوتون شعرلرينده مذهبي احساسلار، عاطيفي فضا و عاشورايي هيجانلار ايفراط و تفريطدن اوزاق ساخلانيب.

بو شاعيرين بيانيندا جنگ ميدانلاريندا قهرمانلار طرفيندن اوخونان رجزلرده ده بو تعادول حيفظ اولوب.

بو شاعيرين ديواني آيه‌لر و معصوملاردان(ع) اولان ريوايتلرله دولودور كي بو شاعيرين قورآن علملرينه واقيف اولماسيندان خبر وئرير.

او اؤز تحصيلاتيني روحانيت ليباسيندا و قديم مكتبلرده كئچيرديب و او زامانين عادتلري‌ايله علم اؤيره‌نيب.

اونون شعرلرينده ايهام، تشبيه، ايستعاره و مجاز كيمي ايستيفاده اولان لفظي صنعتلر و معنوي بزكلر نه اينكي چتينليك ياراتمير بلكه اونون سؤزونون فصاحت و بلاغتينه آرتيرير.

دخيل شعري‌نين بير آيري خصوصيتي بو ايدي كي او بير جور مثنوي غزلدن ايستيفاده ائديردي كي آزيندان او زامانا قدر آذربايجانين رثايي شعرينده راييج دئييلدي.

دخيل رثايي شعري‌نين زيروه‌‌لرينده اوتوران شاعيرلردندير آما اونون ياشاييشي باره‌ده الده مكتوب اثر يوخدور.

دخيل هيجري قمري اون‌اوچونجو قرنين يوخاري شاعيرلريندنيدي كي «'كلیم كاشانی» و «عمان سامانی» كيمي شاعيرلرله بير مرتبه‌ده ساييلير. بو شاعيرين تانينماميش قالماسي‌نين اصلي عاميلي كئچميش طاغوتلارين دؤورونده توركي ديلين قاداغان اولماسيدي.

مراغانين ادبي موحيطي قديمدن اوحدی، سهند، آیت الله میرحبیب حائری، مرحوم دخیل، اشراق، اشرف و عبدالقادر كيمي اهل بيت(ع) شاعيرلر منشأي اولوب.

بو شاعيرين ديواني‌نين بيرينجي و ايكينجي جيلدي داش چاپينان ياييليب.

موختليف ريوايتلره گؤره مراغالي آخوند ماللا حسين بو شهريستانين تابعي اولان ساري‌خورما كنديندن اولوب.

مراغانين 250 مين نفر جمعيتي وار و تبريزين 147 كيلومترليگينده يئله‌شيب.

دخيلين ديوانين بو لينكلردن ائنديره بيلرسيز:

007-Dexil-1-(1)maraghali ... 08-Jan-2012 10:52 22888k
007-Dexil-1-(2)maraghali ... 08-Jan-2012 11:19 16688k
007-Dexil-2-maraqali mall... 08-Jan-2012 11:40 23804k
007-Dexil-3-maraghali mal... 08-Jan-2012 11:53 20544k
007-Dexil-4-maraghali mal... 08-Jan-2012 12:18 18392k
007-Dexil-5-maraghali mal... 08-Jan-2012 12:25 20368k
007-Dexil-6-maraghali mal... 08-Jan-2012 12:49 18520k
007-Dexil-7-maraghali mal... 08-Jan-2012 13:10 25468k
007-Dexil-8-maraghali mal... 08-Jan-2012 13:17 17964k

Mərhüm mərağalı malla hüseyn dəxil , unavçuncu əsərdə əstdad, ibtıkar və piğəməbərin(s) ahəlbitinə olan eşq və əlaqəsini şe'r qalıbındə bəyan edən şaır.

Bu şaır bütün əstdad və ibtıkarlarını aşiqanə sürtdə ahəl bıt əsəmət və təhart () xanidaninə təqdim elədi və unun dövəranindan neçə yüz il keçəsədə hələ tanınmamış qalıb və ədəbi tarixi kitablarda undan bir ad çəkilmir.

Mərağalı dəxilin yaşayışı və əhualı ibham pərdəsində qalıb və bu əmər unun bütün məsələlrinə təsir quyur. Bir halda ki unun zulal şe'ri zaman çayında axırdı və sözləri həzərt əba abdullah əlhəsin() məclisləri və əzaların bəzgıaydı.

Mərağalı malla hüseyn dəxil Azərbaycanın mərsiə və ahəl bıt () mədahlıq şaırı ki təsiri Azərbaycanın rəsayı şe'rində unudlamazdır və unun uslubı ayrılarından çox fərqli ulub və bu uslubun təkəmilləşəməsində muhum addım sayılır.

Dəxilin şe'rləri rəsayı şe'r qalıbında, atıfı və məzhəbi əhsaslarla dulu və ifrat və təfəritdən uzaq məntiqli bir təadulaylə, gözəl və sabıt şe'rlərdir ki mərbüt olan rıvaytləri bəyan eləyib.

O öz şe'rlərində həmasə mərzəlrinə yaxınlaşıb kərbla qəhrəmanları və hadisələrin tusıf edəndədə təadulı saxlır.

Mərağalı dəxilin tanınmamış qalmasının səbəbi şayd tay-tuşlarının içındə unun düşüncə və əfkarının məhəcür qalmasıdır ki unun vıladt, vəfat və hətti dəfən yerin tanınmamış saxlayıb.

O öz şe'rlərində həmasə mərzəlrinə yaxınlaşıb kərbla qəhrəmanları və hadisələrin tusıf edəndədə təadulı saxlır. Bu şaırın bütün şe'rlərində məzhəbi əhsaslar, atıfı fəza və aşurayı hıcanlar ifrat və təfəritdən uzaq saxlanıb.

Bu şaırın bəyanında cəng mıdanlarında qəhrəmanlar tərəfindən uxunan rəcəzlərdə də bu təadul hifəz ulub.

Bu şaırın dıvanı ayələr və məəsümlardan() olan rıvaytlərlə duludur ki bu şaırın quran əlməlrinə vaqıf ulmasından xəbər verir.

O öz təhsılatını ruhanıt lıbasında və qədim məktəblərdə keçirdib və o zamanın adtlrıaylə elm öyərənib.

Unun şe'rlərində iham, təşəbiə, istarə və məcaz kimi istıfadə olan ləfəzi sənətlər və məənüy bəzəklər nə inkı çətinlik yaratmır bəlkə unun sözünün fəsaht və bəlağtinə artırır.

Dəxil şəərinin bir ayrı xəsüsiti bu idı ki o bir cur məsənüy ğəzəldən istıfadə edirdi ki azından o zamana qədər Azərbaycanın rəsayı şe'rində rayıc deyyldi.

Dəxil rəsayı şəərinin zirüələrində uturan şaırlərdəndir ama unun yaşayışı barədə əldə məkətüb əsər yoxdur.

Dəxil hicəri qəməri unavçuncu qərnin yuxarı şaırlrındnıdı ki «'kəlim kaşanı» və «əman samanı» kimi şaırlərlə bir mərtəbədə sayılır. Bu şaırın tanınmamış qalmasının əslı amili keçəmiş tağutların dövründə türki dilin qadağan ulmasıdı.

Mərağanın ədəbi muhıtı qədimdən uhədi, səhənd, ayt allah mirhəbib haeri, mərhüm dəxil, əşraq, əşərf və əbdalqadr kimi ahəl bıt() şaırlər mənşəi ulub.

Bu şaırın dıvanının bırıncı və ikıncı cıldı daş çapınan yayılıb.

Müxətəlif rıvaytlərə görə mərağalı axund malla hüseyn bu şəhrıstanın tabı olan sarıxurma kəndindən ulub.

Mərağanın 250 min nəfər cəməiti var və təbrizin 147 kilümətərligində yeləşib.

Dəxilin dıvanın bu lınklərdən endirə bılrsız:

007-Dexil-1-(1)maraghali ... 08-Jan-2012 10:52 22888k
007-Dexil-1-(2)maraghali ... 08-Jan-2012 11:19 16688k
007-Dexil-2-maraqali mall... 08-Jan-2012 11:40 23804k
007-Dexil-3-maraghali mal... 08-Jan-2012 11:53 20544k
007-Dexil-4-maraghali mal... 08-Jan-2012 12:18 18392k
007-Dexil-5-maraghali mal... 08-Jan-2012 12:25 20368k
007-Dexil-6-maraghali mal... 08-Jan-2012 12:49 18520k
007-Dexil-7-maraghali mal... 08-Jan-2012 13:10 25468k
007-Dexil-8-maraghali mal... 08-Jan-2012 13:17 17964k